Wystawa
Opracowanie tekstu Karty wiąże się z wieloma trudnościami, ponieważ tym razem nie chodzi o zmianę traktatów wspólnotowych ani o rozszerzenie kompetencji Unii Europejskiej. Celem jest określenie i wyjaśnienie praw, których instytucje i państwa członkowskie muszą przestrzegać w swoich działaniach. Jednakże członkowie Konwentu nie zamierzają po prostu sporządzić katalogu praw. Chcą oni przede wszystkim lepiej dochodzić tych praw i skutecznie je gwarantować.
Jednak różnice w systemach prawnych państw członkowskich (prawo pisane/prawo zwyczajowe, prawo szczególne/ogólne zasady prawa itp.) komplikują harmonizację. Niektóre klauzule są zatem wynikiem kompromisów i są starannie sformułowane. Tekst Karty zatem co do zasady przejmuje postanowienia dotychczas rozproszone w różnych instrumentach międzynarodowych i krajowych. Karta wprowadza jednak również pewne nowości, w szczególności prawo dostępu do dokumentów instytucji Unii Europejskiej, ochronę danych osobowych, zasadę zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska oraz prawa związane z bioetyką (tzw. prawa nowej generacji).
Rezultatem jest krótki tekst składający się z pięćdziesięciu czterech artykułów, napisany jasnym i spójnym stylem, tak aby był łatwo zrozumiały dla wszystkich, do których jest skierowany. W Karcie wymieniono wszystkie prawa sformułowane wokół kilku podstawowych zasad: godność ludzka, podstawowe wolności, równość wszystkich ludzi, solidarność, obywatelstwo i sprawiedliwość. Preambuła projektu Karty przypomina, że „narody Europy, tworząc między sobą coraz ściślejszy związek, są zdecydowane dzielić ze sobą pokojową przyszłość opartą na wspólnych wartościach”. Nie odwołując się do dziedzictwa religijnego, Karta odnosi się również do duchowego i moralnego dziedzictwa Unii Europejskiej, która jest zbudowana „na niepodzielnych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej, wolności, równości i solidarności” i opiera się „na zasadach demokracji i państwa prawnego”.
Rozdział pierwszy stwierdza, że godność ludzka jest nienaruszalna. Następnie pojawiają się artykuły zawierające prawo do życia, prawo do nietykalności osobistej, zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania oraz zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej. W części dotyczącej podstawowych wolności wymieniono prawa do wolności, bezpieczeństwa i poszanowania życia rodzinnego. Przypomina ona w szczególności o wolności myśli, sumienia i stowarzyszania się. Potwierdzono również prawo do nauki, prawo do pracy, prawo własności i prawo do azylu. Rozdział Karty dotyczący równości przypomina, że wszystkie osoby są równe wobec prawa, zakazuje wszelkich form dyskryminacji i ogłasza równość mężczyzn i kobiet. Następnie porusza kwestię praw dziecka, osób starszych i z niepełnosprawnościami. W stosunku do pojęcia „praw socjalnych” zdecydowano się na użycie terminu „solidarność”. W tym rozdziale określono wiele praw, takich jak prawo do działań zbiorowych (w tym do strajku), ochrona pracowników w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia, prawo do sprawiedliwych i należytych warunków pracy, prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej, prawo dostępu do świadczeń społecznych oraz prawo do ochrony zdrowia. Zabroniono również pracy dzieci. W rozdziale dotyczącym obywatelstwa wymieniono prawa przysługujące obywatelom europejskim: prawo do głosowania i kandydowania, prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego, prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej na terytorium państwa trzeciego oraz prawo do dobrej administracji przez instytucje unijne.
Następnie Karta przywołuje podstawowe pojęcia dotyczące wymiaru sprawiedliwości, takie jak domniemanie niewinności, prawo do obrony, zasady legalności oraz proporcjonalności kar do czynów zabronionych, a także prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu. Końcowe artykuły tekstu dotyczą zakresu praw i wolności uznanych przez Kartę oraz zakresu stosowania jej postanowień.