Artyści, tancerze i muzycy

Czarnoskóre osoby były przedstawiane w sztuce już od czasów średniowiecza – czasami pozytywnie, a innym razem w obraźliwych i negatywnych obrazach. W przeszłości występy muzyczne i taneczne czarnoskórych osób były również źródłem rozrywki dla bogatych Europejczyków. Jednak osobiste osiągnięcia czarnoskórych artystów z tych dziedzin były mało doceniane.

Juan de Pareja

Przyjmuje się, że hiszpański artysta barokowy Juan de Pareja urodził się w niewoli około 1610 roku, najprawdopodobniej w Antequera w Hiszpanii, jako syn Afrykanki i Latynosa. Niewiele wiadomo o jego pochodzeniu. Uważa się, że Pareja był niewolnikiem malarza Diego Velazqueza i asystentem w jego warsztacie.

Pierwsza znana wzmianka o Pareji jako malarzu pochodzi z 1630 roku, z listu skierowanego do radcy prawnego miasta Sewilli. Pareja prosi w nim o pozwolenie na przeniesienie się do Madrytu, aby kontynuować naukę u swojego brata. Biorąc pod uwagę, że w liście tym nie ma żadnej wzmianki o Velazquezie, można również argumentować, że Pareja mógł zostać wyzwolony wcześniej lub w rzeczywistości wcale nie był niewolnikiem, lecz urodził się jako wolny człowiek. W tamtych czasach niewolnicy nie mogli być malarzami.

Podczas podróży do Włoch w 1649 roku Velazquez namalował swój słynny portret Pareji. Większość źródeł twierdzi, że w 1650 roku – jeszcze podczas wspólnego pobytu we Włoszech – Velazquez podpisał dokument prawny, który cztery lata później miał przyznać Pareji wolność, pod warunkiem, że ten w tym czasie nie ucieknie ani nie popełni żadnego przestępstwa. W takim przypadku twierdzenie, że Pareja został wyzwolony w 1630 roku, byłoby nieprawdziwe.

Od tego czasu aż do śmierci w 1670 roku Pareja pracował jako niezależny malarz w Madrycie, gdzie tworzył portrety i wielkoformatowe dzieła religijne. Powołanie św. Mateusza (1661) jest uważane za jego arcydzieło. Malarz przedstawia siebie jako postać po lewej stronie, trzymającą kartkę z napisem „Juan de Pareja w roku 1661”.

Yinka Shonibare

We współczesnym świecie sztuki brytyjski artysta nigeryjski Yinka Shonibare odkrywa tożsamość, kolonializm i postkolonializm. Urodził się w Londynie w 1962 roku w nigeryjskiej rodzinie, która powróciła do Nigerii, gdy Shonibare miał trzy lata. Ponownie przyjechał do Londynu w wieku 17 lat i zdał egzaminy „A levels”. W wieku 18 lat zachorował na poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, które doprowadziło do długotrwałej niepełnosprawności fizycznej, w wyniku czego jedna strona jego ciała została sparaliżowana.

Shonibare studiował sztuki piękne w Byam Shaw School of Art i na Goldsmiths University. Po studiach pracował nad rozwojem sztuki w Shape Arts, organizacji zajmującej się udostępnianiem sztuki osobom niepełnosprawnym.

Jego praca Diary of a Victorian Dandy: 19.00 hours to seria fotografii przedstawiających jego samego jako dandysa i outsidera, który wykorzystuje stylowość i ekstrawagancję, aby dostać się do socjety. Seria ta odzwierciedla podobny styl satyrycznych karykatur autorstwa XVIII-wiecznego malarza Williama Hogartha.

W 2002 roku nigeryjski krytyk sztuki, pisarz i pedagog, Okwui Enwezor zlecił Shonibaremu stworzenie jego najbardziej rozpoznawalnego dzieła, Gallantry and Criminal Conversation. To wprowadziło go na scenę międzynarodową.

W wielu swoich pracach Shonibare wykorzystuje rozpoznawalne afrykańskie grafiki i tkaniny. Uważa się, że niektóre z tych wzorów wywodzą się z indonezyjskiej techniki batiku, przywiezionej do Afryki Zachodniej przez holenderskich kolonizatorów. Od tego czasu holenderskie firmy przez stulecia eksportowały te tkaniny do Afryki Zachodniej. Wykorzystanie tych tekstyliów potwierdza złożoność tożsamości i kultury.

Instalacja Vacation z 2002 roku przedstawia rodzinę astronautów ubranych w skafandry kosmiczne wykonane z tej tkaniny. Dzieło porusza kwestię sprzeczności między postkolonializmem, postrzeganiem „zubożałej” Afryki i zaawansowanymi osiągnięciami naukowymi świata zachodniego oraz złożonością dynamiki władzy w paradoksie kolonizatora-odkrywcy.

Scramble for Africa (2003) Shonibarego ukazuje konferencję berlińską z lat 1884-1885. Europejscy przywódcy dyskutowali wówczas między sobą o kontynencie afrykańskim i dzielili go, roszcząc sobie prawa do jego terytoriów. W dziele sztuki wokół stołu siedzą pozbawione głów postacie. Brak głów może być postrzegany jako symbol utraty człowieczeństwa i tożsamości przez europejskich przywódców.

Chciałem przedstawić tych europejskich przywódców jako bezmyślnych w głodzie tego, co belgijski król Leopold II nazwał „kawałkiem wspaniałego afrykańskiego tortu”.

Dzieło jest również analizą tego, w jaki sposób historia się powtarza. Shonibare mówi: „Kiedy je tworzyłem, tak naprawdę myślałem o amerykańskim imperializmie i zapotrzebowaniu Zachodu na zasoby takie jak ropa naftowa i o tym, jak to uprzedza aneksję różnych części świata.”

Ignatius Sancho

Ignatius Sancho urodził się około 1729 roku na statku niewolniczym na Oceanie Atlantyckim. Kiedy statek dotarł do Nowej Granady, Sancho został sprzedany do niewoli. Niestety jego matka zmarła niedługo po przybyciu do kolonii, a ojciec podobno wolał odebrać sobie życie niż żyć jako niewolnik. Zanim Sancho skończył dwa lata, został przywieziony do Anglii, gdzie sprzedano go trzem siostrom w Greenwich i tam pozostał w niewoli przez osiemnaście lat. Sancho – nieszczęśliwy z powodu braku wolności – uciekł do Londynu do Montagu House, domu księcia Montagu, który zachęcił Sancho do czytania i poświęcał mu szczególną uwagę podczas wizyty w Greenwich. Podczas pobytu w Montagu House Sancho dalej rozwijał swoje zainteresowanie czytaniem, poezją, muzyką i pisaniem.

Sancho został zapamiętany przede wszystkim jako kompozytor, pisarz, aktor i abolicjonista. Po jego śmierci opublikowano jego listy. W listach tych Sancho zdaje relację ze swojego życia, wczesny opis niewolnictwa napisany z perspektywy niewolnika.

Choreografie taneczne Sancho, tworzone równolegle z jego własnymi kompozycjami muzycznymi, są słabiej udokumentowane. Sancho pracował nad powszechnymi formami tańca w społeczeństwie gruzińskim – takimi jak menuety, kotyliony i tańce wiejskie – które poprzedzają brytyjski balet.

Jego utwory taneczne, które przetrwały do dziś, zostały pierwotnie opublikowane w szeregu zbiorów pochodzących z lat 70. XVIII wieku. Obecnie w zbiorach publicznych dostępne są 24 jego utwory taneczne, więcej może znajdować się w większych lub prywatnych archiwach.

Les Ballets Nègres

W 1946 roku, 166 lat po śmierci Sancho, Richie Riley i Berto Pasuka założyli w Londynie Les Ballets Nègres – pierwszy europejski czarny zespół taneczny. Należący do niego tancerze i pracownicy pochodzili z Jamajki, Trynidadu, Ghany, Gujany Brytyjskiej, Nigerii i Niemiec. Mieszali tradycyjne karaibskie i afrykańskie style taneczne z tańcami nowoczesnymi i tematami związanymi z kolonializmem oraz afrykańskim i karaibskim folklorem. Pierwszy sezon trwał osiem tygodni. Bilety były rozchwytywane i zespół odbył niezwykle udane tournée po Europie.

Został zlikwidowany w 1952 roku, ponieważ nie był w stanie utrzymać się wyłącznie ze sprzedaży biletów, a fundatorzy odmówili mu wsparcia. Artyści – mimo że byli pionierami swoich czasów – nie zostali w żaden sposób uznani w historii europejskiego tańca.

Yannick Noah

Były francuski tenisista Yannick Noah rozpoczął swoją muzyczną karierę w 1991 roku albumem Black or What. Zamykający album utwór Saga Africa stał się popularnym letnim hitem we Francji, osiągając status złotej płyty. Chociaż większość albumu jest w języku angielskim, tekst Saga Africa – skomponowany przez Noaha – są mieszanką wyrażeń francuskich i kameruńskich, a także zawierają hołd dla kameruńskiej narodowej drużyny piłkarskiej.

Noah urodził się w 1990 roku, a swoje dzieciństwo spędził w Kamerunie. Jest synem kameruńskiego piłkarza Zacherie Noah i jego francuskiej żony Marie-Claire.

Jego album Charango z 2006 roku sprzedał się w ponad milionie egzemplarzy, a piosenka Aux arbres citoyens przez trzy tygodnie znajdowała się na pierwszym miejscu list przebojów we Francji. Utwór ten opowiada o ochronie środowiska i zachęca do dbania o naszą planetę. Jest często śpiewany we francuskich szkołach.

W 2010 roku artysta powrócił ze swoim ósmym albumem, w którym znalazł się singiel Angela, dedykowany amerykańskiej działaczce politycznej Angeli Davis.

Poza karierą muzyczną Noah jest znany przede wszystkim jako były zawodowy tenisista. Podczas kariery tenisowej, która trwała prawie dwie dekady, zdobył w sumie 23 tytuły w singlu i 16 tytułów w deblu, osiągając w lipcu 1986 r. najwyższy w karierze ranking w singlu na świecie (3. miejsce), a w następnym miesiącu uzyskał światowy ranking deblowy (1. miejsce). Był również kapitanem reprezentacji Francji w Pucharze Davisa i Fed Cup, a w 2005 roku znalazł się w międzynarodowej tenisowej Galerii Sław.