Laura Bassi, duine de na chéad mhná san eolaíocht

Fisicí agus acadúil ceannródaíoch Iodálach ba ea Laura Bassi san 18ú haois, a bhí ar dhuine de na chéad mhná ar domhan a shroich sraith garspriocanna san eolaíocht agus san oideachas.

Arna rugadh in Bologna in 1711, tugadh teagasc príobháideach do Bassi le linn a hóige, agus fuair sé oideachas sna heolaíochtaí agus sa mhatamaitic.

D'fhreastail sí ar Ollscoil Bologna áit ar bronnadh céim dochtúireachta uirthi in 1732. Ba í an chéad bhean ar domhan a fuair dochtúireacht san eolaíocht, agus ba í an dara bean díreach a fuair dochtúireacht fealsúnachta (ba í Elena Cornaro Piscopia an chéad bhean).

Thosaigh sí ag obair in Ollscoil Bologna ansin, rud a fhágann gurb í an chéad bhanmhúinteoir san ollscoil agus ar domhan a fuair tuarastail.

Mar bhean, áfach, bhí sí níos srianta ó thaobh léachtaí poiblí a thabhairt ná mar a bhí a comhghleacaithe fir, mar chreid an ollscoil gur chóir do mhná a saol a chaitheamh go príobháideach. Ar feadh a tréimhse ag obair in Ollscoil Bologna, chuaigh sí i mbun feachtais chun go gcaithfí léi mar an gcéanna le léachtóirí fir na hollscoile, ach níor éirigh léi.

Bhí tionchar as cuimse ag saothar Bassi ar réimse na fisice, rud a chuaigh i bhfeidhm ar shaothar go leor dá comhaoisigh agus eolaithe amach anseo. Réitigh a cuid taighde an bealach le haghaidh tuilleadh fionnachtana sa réimse agus chuidigh sí lena bhunú mar dhisciplín ar leith. D'údaraigh sí thart ar 28 bpáipéar éagsúla, a raibh an formhór acu ina bpáipéir ar an bhfisic agus ar hiodrálaic.

Thacaigh Bassi go mór le hoideachas na mban agus d'oibrigh sí chun a rochtain ar an ardoideachas sna heolaíochtaí a mhéadú. Mar an chéad bhean ina réimse, tháinig clú agus cáil uirthi agus léiríodh go coitianta í mar 'Bolognese Minerva', bandia Rómhánach na heagna agus na n-ealaíon.

Níos déanaí ina gairm bheatha, sna 1750í, tugadh cead di ceachtanna príobháideacha a thosú agus tugadh maoiniú di chun turgnaimh a dhéanamh óna teach cónaithe. De dheasca sin, bhí sí ábalta na srianta a bhí i bhfeidhm le rialacháin na hollscoile a sheachaint. Ag an am céanna, bhí sí i measc na bhfostaithe ag a raibh an pá b'airde san ollscoil.

Faoi dheireadh a saoil, bhí sí ina hOllamh freisin in dhá institiúid eile - Collegio Montalto agus an Acadamh Institiúide na nEolaíochtaí in Bologna.

Fuair Bassi bás in 1778, agus í 66 bliain d'aois. Cuimhnítear uirthi inniu mar phearsa cheannródaíoch san fhisic agus mar cheannródaí do mhná sna heolaíochtaí.